යුරෝපයේ ඉතිහාසය යුග තුනක් ඔස්සේ වර්ධනය වූ බව යුරෝපීයන් සතු මතයකි. ඔවුන් සදහන් කරන පරිදි, පුරාතන යුගය ,මධ්‍යතන යුගය හා නූතන යුගය වශයෙන් එය කාලානුරූපීව බෙදා දක්වයී .
මෙම බෙදා දැක්වීම් වලට අනූව ක්‍රි.ව 15 වන සියවසේ සිට ආරම්භ වන්නේ නූතන යුගයයි. ඒ අනූව 18 - 19 වන සියවස්හී නාට්‍ය කලාව පිළිබද අධ්‍යයනයට ප්‍රථම නූතන යුරෝපීය සමාජ දේශපාලන සැකැස්ම විග්‍රහ කළ යුතුය.
යුරෝපය තුළ මේ යුගය වන විට විප්ලව රැල්ලක් ආරම්භ වූ අතර ඒ ඔස්සේ නව සංකල්ප රැසක් බිහිවිය. වැඩවසම් ආකල්ප බිදවැටුණු අතර පල්ලියේ බලයට අභියෝග කරමින් ප්‍රොතෙස්තන්ත්‍ර ආගමික ප්‍රතිසංස්කරණ ඇතිවිය. දාර්ශනික මතවාද සහිත උගත් පිරිසක් බිහිවන්නටත්, චින්තනමය වශයෙන් අයිතිවාසිකම්, සමානාත්මතාව, නිදහස පිළිබද දැනුම්වත් ජනතාවක් මේ යුගයේ නැගී ආහ. එසේම දේශගවේශණ සිදු කරමින් ආර්ථික වශයෙන්ද දියුණුවක් අත්පත් කරගැනීමට මෙම සියවස් වලදී යුර්පීයන්ට හැකියාව ලැබිණි.
සමාජ සංයුතිය මෙලෙස විමසීමට හේතු කාරණා විමසන කල එහි ප්‍රධානතම හේතුවක් ලෙස දේශපාලන මෙන්ම ආර්ථික වශයෙන්ද වෙනසක් කරගැනීමේ අපේක්ෂාවෙන් බ්‍රිතාන්‍ය, ප්‍රංශය, රුසියාව, ජර්මනිය, ඉතාලිය වැනි රටවල් වල සිදුවූ බල ව්‍යාප්තිය දැක්විය හැකිය.
ප්‍රංශයෙහි 17,18 සියවස් යනු යම් නවෝදයක් සිදු වූ කාල පරාසයක් වූ අතර 14 වන ලුවී රජු යටතේ යම්කිසි ස්වාධීනත්වයකට යොමු වීම සිදු විය. නමුත් 18 වන සියවස අගභාගය වනවිට ප්‍රංශය තුළ සාජ මෙන්ම ආර්ථික දේශපාලනික බිදවැටීම් සිදුවිය.ඊට හේතුව වූයේ සාමාන්‍ය ජනතාවට බදුබර දරාගත නොහැකි වීමත් රදල,පූජක රාජසභා නිලධාරීන්ට නිදහසක් වූ අසාධාරණ බදු ක්‍රමයයි. මෙහිදී 14 වැනි ලුවී රජුගේ මතවාදයට
එරෙහිව වෝල්ටෙයාර් හා රූසේ විසින් "The Social Contract " නැමැති ග්‍රන්ථය ලියා රාජ්‍ය යනු ජනතාවය යන මතය ප්‍රකාශ කොට ඇත. ආචාර්ය සුචරිත ගම්ලත් සිය "බටහිරි නාට්‍ය කලාව" පොතෙහි සදහන් කරන ආකාරයට, "සැලකිය යුතු එකම ප්‍රංශ ශෝකාන්ත රචකයා වූයේ වෝල්ටෙයාර් ( 1694-1778) ය. 1718 දී ශෝකාන්ත නාට්‍ය රචනය ආරම්භ කළ මොහු 1720 ගණන්වලදී වර්ෂ කිහිපයක් එංගලන්තයේ ගත කිරීමෙන් පසු නාට්‍ය කලාව ලිබරල් කිරීමට ඉටාගත්තෙකි."
ඊටපසු ප්‍රංශය තුළ භාවාතිශය සුඛාන්ත නාට්‍යයද ගෘහීය ශෝකාන්තයන්ද බිහිවිය. ඩෙනිස් දිදරෝ (1713 -1784) විසින් " සතරවන බිත්තිය" නම් වූ න්‍යාය ගෙන එන්නේ මේ තුළින් ය. හොදම නාට්‍ය නම් ප්‍රේක්ෂකයා තුළ මහත් මනෝභාවිත ප්‍රතිචාරය දනවන න්‍යාය ලෙස තර්ක කළ ඔහු වේදිකාව සම්පූර්ණයෙන්ම ස්වභාවික ව නිර්මාණය කරන්නටත් වේදිකාව යනු විනිවිද පෙනෙන එක් බිත්තියකින්යුතු කාමරයක් ලෙස සලකන්නටත් විය.
දිදරෝගෙන් පසුව ප්‍රංශ නාට්‍ය රචක ඔගස්ටීන් කරන් දේ බියුමාවිස් තම නාට්‍ය මගින් තත්කාලීන් සමාජය විවරණයට උත්සහගෙන ඇත. "The marriage of Pigaro " නම් නාටකයේ මුඛ්‍ය අරමුණ වී ඇත්තේ සමාජ උපහාසයයි. " මෙහිදී පිගාරෝ අල්මවිවා ආදිපාදවරයාගේ සේවයේ යෙදී සිටින අතර ඔහු, ආදිපාද නිවසේ සේවිකාවක වන සුසානා විවාහ කරගැනීමට අපේක්ෂාවෙන් සිටින විට ආදිපාදවරයා, සුසානාව දූෂණය කිරීමට තැත් කරයි. ඒ සදහා ඔහු යොදන උපක්‍රම වලින් වැළකීම නාට්‍යයේ මුඛ්‍ය කාර්‍යයයි." ( බටහිර නාට්‍ය කලාව : සුචරිත ගම්ලත්) මෙහිදී ඔගස්ටීන් තත්කාලීන ප්‍රංශයේ විසූ රදල පන්තියේ ක්‍රියාවන් නිරූපනය කරයි.
1789 ප්‍රංශ විප්ලවයත් සමග නිදහස, සමානාත්මතාව ,ජාත්‍යලය වැනි කතිකාවන් කරලියට පැමිණි අතර වැඩවසම් ක්‍රමයෙන් ශේෂ වී තිබූ අසාධාරණකම් ආදියට තිත තැබිණි. එසේම රදලයින් සතු වූ බදු වරප්‍රසාද, වෙළෙද සමාගම්සතු වූ ඒකාධිකාරය බිදවැටෙමින් නීතිය ඉදිරියේ සැවොම එක සමාන වන බවට ප්‍රකාශ විණි.
පොත්පත් කියවීමට සාමාන්‍ය ජනතාවද යොමු වූ අතර ඒ අනූව දාර්ශනික මතවාද හා ජන්විඣායේ වර්ධනයක් සිදුවිය . සාම්ප්‍රදායික දැනුම අභියෝගයට ලක්කරමින් නව දැනුම් සොයා යන්නට විය. කාන්තා චින්තනයන් ඉදිරියට ආ අතර සමාජ ශාලා, ශාස්ත්‍රාලයීය ශාලා, රැස්වීම් මණ්ඩප තුළ දේශපාලනික හා දර්ශනවාදී සාකච්ඡා ඇතිවිය. මේ අනූව යුරෝපයේ පාප්වහන්සේගේ බලයත්, පල්ලිය සතු වූ අධිපතිවාදී බලයත් බිදවැටෙමින් චින්තන විප්ලවය හා කාර්මික විප්ලවය සිදුවිය. විද්‍යාත්මක සොයාගැනීම් නව දර්ශනවාද ඉස්මතුවීමේ ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් කාර්මික විප්ලවය සිදුවූ බව හදුනාගත හැකිය. මුහුදු ගවේශණ නිසා අලුත් රටවල් සොයාගැනීමත් නිකලස් කෝපර්නිකස් , ගැලීලියෝ ගැලලී වැන්නවුන් කළ විශ්වය පිළිබද නව විද්‍යාත්මක මතවාද හේතුවෙන් දෙවියන් කෙරෙහි යුරෝපීය මිනිසා දැක්වූ ආකල්ප වෙනස් වන්නට විය.
එසේම චාල්ස් ඩාවින්ගේ "විශ්වයේ සම්භවය"( The Origine of Species ) හා කාල් මාක්ස් ගේ "දාස් කැපිටාල්" කෘතියෙන් මෙතෙක් පැවති දාර්ශනික මතවාද වෙනස් වෙමින් චින්තන පෙරලියක් ඇති විය. මෙතෙක් විඣානවාදී ආකල්ප දැරූ යුරෝපීයන් තර්කය හා බුද්ධිය වෙත යොමුවන්නට විය.
මේ අනූව බිහිවූ නව චින්ත්කයන්ගේ නැතහොත් තාර්කික මිනිසාගේ රසවින්දනය සදහා ඒවන විට පැවති රෝමාන්තික නාට්‍ය අපොහොසත් විය.
ප්‍රංශයේ ඩැනියෙල් ඩිෆෝ, ගුස්ටාෆ් ෆ්ලෝබෙයා, බල්කාස් , එමිලි සෝලා වැනි සාහිත්‍යයධරයින් එක්ව තාත්විකවාදය හෙවත් ස්වභාවිකවාදය හදුන්වාදෙන්නේ මේ අනූව තත්කාලීන යුගයේ අවශ්‍යතාවයක් ලෙසිනි.
මෙහි ප්‍රමුඛයා වශයෙන් සැලකෙන්නේ එමිලි සෝලාය. ඔහුට අනූව කලාවේ වස්තු විශය දෙආකාරයකි. විද්‍යාත්මක සොයාගැනීම් වින් ලබාගත් වස්තු විශය හා සැබෑ ජීවිතයේදී දක්නට ලැබෙන සිදුවීම්ය.
ඒ අනූව ස්වභාවිකවාදය තුළින් පහළ පන්ති ජීවිතයේ කොටස් අවධාරණය කළේය. මේ හේතුවෙන් බොහෝ ස්වභාවිකවාදී නාට්‍ය මානුෂික ආපදාවන් විශය කොටගන්නට විය. " නළු නිළියන් රග නොපෑ යුතුය, ප්‍රේක්ෂකයන් ඉදිරියේ ජීවත් විය යුතුය" යන්න එමිලි සෝලාගේ අදහස විය. මොහු නාට්‍යකරුවෙකුව වඩා න්‍යායවාදීයෙකු හා නවකතාකරුවෙකු විය.
මේ හා සමකාලීනව ප්‍රංශයේ මොලියර් විසින් පෙර නාට්‍ය කරුවන් අතනොගැසූ තේමාවන් හා චරිත කරලියට ගෙන ආ අතර මෙසේ විකාශනය වූ නාට්‍ය කලාවේ යථාර්ථවාදී ස්වරූපය ආරම්භ කළ පුරෝගාමියා ලෙස විචාරකයන් සලකනු ලබන්නේ නෝවේජියානු ජාතික හෙන්‍ රික් ඉබ්සන් ය . මොහුගේ 'කැටිලිනා' නාට්‍ය මගින් යථාර්ථවාදී රීතිය ආරම්භ කළ බව විචාරක මතයයි.
රෝම ඉතිහාසය පාදක කරගනිමින් පවතින දේශපාලන බලවේග අභිබවා ඉස්මතු වන නව දේශපාලන චින්තනයක් ඇති වීරයකුගේ චරිත විශ්ලේෂණයක් ඉබ්සන් සිය කැටිලිනා නාට්‍යයෙන් ඉදිරිපත් කළේය.
හෙන්‍ රික් ඉබ්සන්ගේ නාට්‍ය ගැටළු නාට්‍ය ( problem plays ) යනුවෙන් විචාරකයන් හැදින්වූ අතර ඊට හේතුව වූයේ නූතන මිනිසාගේ මනෝභාවයන්, දෛනික ජීවිතයේ මුහුණදෙන මනෝමූලික ගැටළු ඉතා සියුම්ව වේදිකාව මත සාකච්ඡා කිරීමය.
සමාජ ඇගයුම්, සම්මුති හා සම්ප්‍රදායයන් හේතුවෙන් පුද්ගල සංතෘෂ්ටිය හා නිදහස කප්පාදු වේ. විශේෂයෙන් මධ්‍යම පාන්තික ජනතාව මේ තත්වයට කෙතරම් නතු වීද යත් ඔවූහූ ප්‍රශ්නයක් දැක දැකත් නොදකිති.අස අසාත් නොඅසති .ඉබ්සන්ගේ "සමාජයේ කුළුණු, බෝනිකි ගෙදර, අවතාර යන නාට්‍යවල එබ බර්කින්, ටෝවල්ඩ් නම් බැංකු කළමනාකරු, මැන්ඩර්න් නම් පාදිලිතුමා යන චරිත තුනම මිනිසත්කම වියෙකෙමින් යන සමාජයක අධිපත්‍යධාරීත්වයට නතුව සිටින්නෝය.
මෙම අධිකාරීත්වය කාර්මික විප්ලවයත් සමග ඇරඹුනකි.වෙළෙන්දන් කර්මාන්තකරුවන් සමාජයේ ධනපති පන්තිය නියෝජනය කළ අතර අනෙක් අය ඉහළ මධ්‍යම පාන්තිකයන් හා පහළ මධ්‍යම පාන්තිකයන් බවට පත්විය. 1789 ප්‍රංශ විප්ලවයේ "විප්ලවකාරී පුරවැසියන්" තුළින් පළවූ සම්මුතිය හා සම්ප්‍රදාය මායිම් නොකළ ආශ්වාදනීය ආධ්‍යාත්මික පිබිදීමක් සිදුවිය. නමුත් 1870 දශකය වනවිට "දේශපාලන අධ්‍යාත්මික විමුක්තිය" පසෙකලා ඒ වෙනුවට "ආර්ථික නිදහස" පිළිබද අවශ්‍යතාවය ප්‍රමුඛ වී ඇත. ප්‍රාග්ධන ක්‍රියාකාරීත්වය මිනිස් ස්වභාවය හැඩගස්වන අදිසි හස්තය වී ඇත. මේ බව ඉබ්සන්ගේ නාට්‍ය තුළින් නිරූපණය විය. ඔහු සිය නාට්‍ය තුළ "ස්ත්‍රීවාදය, සමාජවාදය,මානවවාදය " යන සංකල්පයන් සියල්ල කැටිකොට දැක්වූවේය.
ඉබ්සන්ගේ නාට්‍යවල ආභාසය රුසියානු නාට්‍ය කලාව වෙතද පැතිර ගියේය. මගුල් ප්‍රස්තාව, චෙරි උයන, මුහුදු ලිහිණියා ලෙසින් සිංහලයට ද පරිවර්තනය වූ නාට්‍ය රචක චෙකෝෆ් ප්‍රහසනාත්මක කෙටි නට්‍ය රචනා කළ රුසියානුවෙකු ලෙස හදුන්වාදිය හැකිය. චෙකෝෆ්ගේ නාට්‍ය වල බොහෝ ලක්ෂණ විමසන විට ඒවා , යථාර්ථවාදී- ස්වභාවිකවාදී රීතියටද අදාළ වේ. සමකාලීන රුසියානු ජීවිතයෙන් උපුටා ගෙන ඇති වස්තුවිශයන්හා තේමා සහිත Uncle Wanya , The Three sisters , Cherry Orchard යන නාට්‍යයන් විශිෂ්ඨ නිර්මාණයන් ලෙස හදුන්වාදිය හැකිය. චෙරි උයන නාට්‍ය මගින් වැඩවසම් සමාජයේ පිරිහීම නිරූපණය කරන ලදී. ඇන්ටන් චෙකෝෆ් සමග ස්ටැනිස්ලාව්කි එක්වී නව රූපණ විධික්‍රමය ආදේශ කරමින් නාට්‍ය නිශ්පාදනයට යොමු විය. ඒ අනූව 1898 " මොස්කව් රංහ ශාලාව ( Moscow Art Theater ) විවෘත කරමින් චෙකෝෆ්ගේ "මුහුදු ලිහිණියා" නාට්‍ය තුළින් ස්ටැනිස්ලාව්කි තම රූපණ විධික්‍රමය හදුන්වාදෙන්නට විය.
පුනරුදයෙන් පසු වැඩවසම් සමාජ ක්‍රමය තර්ජනයට ලක් කරමින් ප්‍රංශ විප්ලවය සිදු වූ අතට පසුව ඇමරිකානු විප්ලවයද ලොවට බලපෑම් කරන්නට විය. පුනරුදයත් සමග ඇති වූ විද්‍යාවේ හා තාක්ෂණයේ දියුණුවත් සමග එංගලන්තයේ කාර්මික විප්ලවය පෙරටු විය. මේ සමග අලුත් පන්ති ස්වභාවයක් ඇති වූ අතර පෙර නොවූ ධනපති පන්තියක්ද , කම්කරු පන්තියක්ද මධ්‍යම පන්තියක්ද බිහි වූ අතර , ඔවුනොවුන්ගේ ජීවන අවශ්‍යතා අනුව නාට්‍යයක්ද සංවර්ධනය විය. එසේම එකී තත්කාලීම සමාජ තත්වයක් නිරූපණය කරනුවස් නාට්‍ය බිහිවිය 18-19 සියවස්වල යුරෝපීය නාට්‍ය කලව, එසමයෙහි නැගී ආ සමාජ දේශපාලනික කතිකාවත් සමග සම්බන්ධ වන ආකාරය මෙලෙස විමර්ශනාත්මකව්ස් දැක්විය හැකිය.
(ආශ්‍රිත ග්‍රන්ථ - ආචාර්ය සුචරිත ගම්ලත් : බටහිර නාට්‍ය හා රංගකලාව. )
සදුනි වනසිංහ
